Nawigacja

Ofiary represji sowieckich

: Krzysztof Kopeć

W Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie w tzw. zbiorze akt wschodnich przechowywane są kopie dokumentów dotyczących losów obywateli polskich na ziemiach wschodnich II Rzeczypospolitej i w ZSRS w latach 1939–1956.

Zbiór ten stanowi ponad 30 metrów bieżących akt (2249 jednostek archiwalnych) kopii papierowych oraz blisko 700 jednostek archiwalnych kopii cyfrowych pozyskanych z różnych instytucji, m.in. z Wydzielonego Państwowego Archiwum Służby Bezpieczeństwa Ukrainy, 

Polacy deportowani do miejscowości Bieriezowka w Kazachstanie, 1940 r.

Naczelnej Prokuratury Ukrainy w Kijowie, Litewskiego Archiwum Specjalnego w Wilnie, Archiwum Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Gruzji, Narodowego Archiwum Republiki Białorusi czy Rosyjskiego Państwowego Archiwum Wojskowego w Moskwie.

 

Archiwum IPN dysponuje ponadto dokumentacją związaną z represjami sowieckimi wobec obywateli polskich z lat 1939–1956, zgromadzoną przez Jędrzeja Tucholskiego, badacza zbrodni katyńskiej i wieloletniego pracownika IPN, oraz materiałami dotyczącymi mordu katyńskiego, które IPN otrzymał ze Studium Polski Podziemnej w Londynie (The Polish Underground Movement Study Trust London).

 

W zasobie archiwalnym IPN w Warszawie przechowywane są dokumenty wytworzone przez Armię Czerwoną, urzędy i organa bezpieczeństwa ZSRS oraz republik sowieckich – białoruskiej, litewskiej, ukraińskiej czy też gruzińskiej. Wśród nich znajduje się wiele niezwykle cennych i interesujących dokumentów, m.in. wykazy internowanych na Litwie obywateli polskich, w tym funkcjonariuszy Policji Państwowej i żołnierzy Korpusu Ochrony Pogranicza, akta spraw karno-śledczych obywateli polskich (dotyczące m.in. członków polskich organizacji niepodległościowych działających na Kresach Wschodnich II Rzeczypospolitej),  meldunki Ludowego Komisariatu Spraw Wewnętrznych ZSRS, poświęcone działalności i likwidacji polskich organizacji konspiracyjnych czy też wykazy ilościowe transportów kolejowych wywożących polskich jeńców wojennych z Kozielska, Ostaszkowa i Starobielska.

Karta pocztowa wysłana przez Władysława Borka, więzionego w obozie jenieckim w Starobielsku, zamordowanego w Charkowie w 1940 r. Sygnatura archiwalna: IR/1426.

 

Jednym z cenniejszych nabytków ostatnich lat jest dokumentacja oraz bazy danych programu badawczego „Indeks Represjonowanych”, prowadzonego przez Ośrodek KARTA w latach 1988–2013. Na mocy umowy podpisanej 30 kwietnia 2013 r. między IPN a Ośrodkiem KARTA, Instytut przejął prowadzenie tego programu, zajmującego się imiennym dokumentowaniem losów Polaków i obywateli polskich innych narodowości, represjonowanych przez organa władzy sowieckiej po 17 września 1939 r. Do zasobu archiwalnego Instytutu w Warszawie trafiły wówczas m.in. oryginały kilkunastu tysięcy ankiet personalnych (opisujące losy ponad 50 000 osób), zgromadzonych podczas realizacji programu „Indeks Represjonowanych”, kopie dokumentów pozyskanych w archiwach przez Stowarzyszenie „Memoriał” w Moskwie (rosyjską organizację pozarządową dokumentującą i upowszechniającą wiedzę o ofiarach komunistycznych represji politycznych), kwestionariusze osobowe zgromadzone w czasie prac nad Księgami zmarłych opracowanymi przez Związek Sybiraków w Gliwicach, a także liczne kopie wykazów imiennych ze zbiorów Archiwum Wschodniego działającego w Ośrodku KARTA.

do góry