Nawigacja

Aktualności

Kobieta niezłomna Janina Wasiłojć-Smoleńska

Janina Wasiłojć-Smoleńska urodziła się 7 lutego 1927 r. na Tarkowszczyznie. Szkołę podstawową ukończyła w Duksztach. Dalszą edukację kontynuowała w gimnazjum w Święcianach. Po zajęciu wschodnich terytoriów II Rzeczypospolitej przez Sowietów, Janina oraz jej rodzina zdołała uniknąć wywózki na Syberię. Od września 1940 r. zaczęła się uczyć w Niepełnej Szkole Średniej w Święcianach oraz na tajnych kompletach. Po wybuchu wojny niemiecko-radzieckiej w 1941 r., jej ojciec został aresztowany przez Litwinów, wkrótce go uwolniono. Wówczas rodzina Janiny postanowiła opuścić tereny Litwy i przenieść się do miejscowości Miadzioł. Tu rozpoczęła się jej praca w konspiracji, jak również w wieku 16 lat została nauczycielką w białoruskiej szkole.

 

W 1942 r. Janina odbyła dwumiesięczny kurs nauczycielski, następnie miała być zatrudniona w szkole pod warunkiem przyjęcia narodowości białoruskiej. Odmówiła. Początkowo nie pracowała, później została zatrudniona w rejonowym urzędzie miasta wyrabiając kenkarty. Jednocześnie odbyła kurs sanitariuszki. W nocy z 7 na 8 czerwca 1943 r., na skutek aresztowań planowanych przez Niemców  „Jachna”, taki pseudonim przybrała w konspiracji i inni Polacy musieli uciekać do „lasu”. Tu dołączyła do oddziału Antoniego Burzyńskiego, ps. „Kmicica”, w czerwcu 1943 r. złożyła przysięgę. W oddziale pełniła rolę strzelca, sanitariuszki, pomagała również w kuchni. Gdy 26 sierpnia 1943 r. „Kmicic” został aresztowany i zamordowany przez ludzi ppłk Fiodora Markowa (dowódcy Brygady Partyzanckiej im. Woroszyłowa), wówczas Janina Wsiłojć oraz inni żołnierze Burzyńskiego zostali włączeni do oddziału im. Bartosza Głowackiego, podporządkowanego Związkowi Patriotów Polskich. Janina zdołała uciec razem z rodzicami. Przedostała się do folwarku Felino, gdzie się ukrywała przez kilka tygodni. Tu dzięki pomocy Edwarda Rabowicza, ps. „Sokrates”, dołączyła do tworzącej się 5. Wileńskiej Brygady AK. Po wydzieleniu 4. Brygady AK, trafiła pod rozkazy ppor. Longina Wojciechowskiego, ps. „Ronin”, by ostatecznie znaleźć się 2 kompanii dowodzonej przez Feliksa Selmanowicza, ps. „Zagończyk”. Pod Krawczunami jej oddział starł się w wycofującymi Niemcami, a kilka dni później zostali rozbrojeni przez Sowietów w miejscowości Bogusze.

 

Po odmowie wstąpienia do Armii Berlinga, „Jachna” została osadzona na Łukiszkach. W czasie uwięzienia używała nazwiska Barbara Wilkomirska. Na wolność wyszła pod koniec października 1944 r. i wyjechała do Podbrodzia. Pracowała w biurze repatriacyjnym. W marcu 1945 r. został aresztowana przez NKGB (Ludowy Komisariat Bezpieczeństwa Państwowego), po wypuszczeniu w kwietniu tego samego roku na wolność, Janina razem z rodzicami wyjechała na Pomorze, dokładnie do Sopotu. „Jachna” po zdaniu eksternistycznej matury, podjęła studia medyczne najpierw w Poznaniu, a potem w Gdańsku. Powróciła do działalności konspiracyjnej. Do jej zadań należało prowadzenie wywiadu, propagandy antykomunistycznej, redagowała i kolportowała ulotki dotyczące m.in. hasła referendum 1946 r. „3 x Tak”. Coraz większe zagrożenie ze strony bezpieki, spowodowało, że na skutek rozkazu Selmanowicza, w czerwcu 1946 r. wyjechała z Sopotu do Jodłówki. W tym okresie już jako kapral zajmowała się m.in. prowadzeniem kroniki, zabezpieczała tereny prowadzonych operacji. Jednak oddział został rozformowany, a Janina jako Janina Dubowska razem z Leonem Smoleńskim udali się do Zielonej Góry. Została aresztowana 17 stycznia 1947 r.

 

Śledztwo toczyło się w Bydgoszczy trwało sześć tygodni, w trakcie którego była bita, znęcano się również nad nią psychiczne. Wyrok w sprawie „Jachny” zapadł 8 marca 1947 r. Początkowo skazano ją na dwukrotną karę śmierci, po amnestii zamienioną na 15 lat więzienia. Wyrok odbywała w Fordonie i Inowrocławiu. Na wolność wyszła 21 maja 1956 r. Wyjechała do Szczecina razem z Leonem Smoleńskim, którego poślubiła w 1960 r. Ukończyła studia polonistyczne na uniwersytecie w Szczecinie. Pracowała jako nauczyciel polskiego w szkołach podstawowych oraz na uczelni. Zmarła 5 sierpnia 2010 r.

 

 

Opracowanie opisu: Ewa Wójcicka

do góry