Nawigacja

Pracownicy przymusowi

Książeczki pracy (Arbeitsbücher) i karty pracy (Arbeitskarten)

Dokumentami wydawanymi przez Urzędy Pracy (Arbeitsamt) osobom pracującym na terenie Rzeszy Niemieckiej oraz na terenach wcielonych do niej w okresie II Wojny światowej były książeczki pracy (Arbeitsbücher).

Arbeitsbuch (koloru brązowego) został wprowadzony ustawą z 26 lutego 1935 r. i był powszechny jeszcze przed wrześniem 1939 r. jako dokument potwierdzający zatrudnienie w Niemczech, natomiast w okresie II wojny światowej stał się też dokumentem wydawanym robotnikom przymusowym. Obowiązek taki wobec Polaków skierowanych na roboty do Niemiec wprowadzało rozporządzenie z 22 maja 1942 r. Po zakończeniu wojny osoby powracające z robót przymusowych z III Rzeszy do Polski otrzymywały je od pracodawcy. Książeczka składała się z kilkunastu kart, na których zamieszczano informacje personalne, adresowe, stan cywilny, wykształcenie zawodowe, obecne i wcześniejsze zatrudnienie oraz grupę zawodową. Na pierwszej stronie Urząd Pracy zamieszczał numer, którego pierwsza część oznaczała numer Arbeitsamtu, a druga numer karty ewidencyjnej znajdującej się w kartotece urzędu.

 

W Generalnym Gubernatorstwie odpowiednikiem książeczki pracy, była karta pracy (Arbeitskarte) wprowadzona rozporządzeniem z 20 grudnia 1940 r. Wzorowana była na istniejącej już w Rzeszy książce pracy, zatem Arbeitskarte wydawana w GG posiadała układ książkowy i organizację wewnętrzną strukturalnie podobną z Arbeitsbuch.Arbeitsamt wystawiał na wniosek książeczkę pracy. Przy rozpoczęciu pracy należało Arbeitsbuch (Arbeitskarte w GG) doręczyć pracodawcy, który dokonywał w niej następujących wpisów: data rozpoczęcia pracy, charakter zatrudnienia, miejsce zamieszkania i ewentualne jego zmiany, data zakończenia pracy. Z kolei właściciel u którego pracował robotnik o każdym wpisie powiadamiał Arbeitsamt. Pracownik przymusowy nie mógł posiadać dwóch książeczek pracy.

 

Po wojnie robotnicy przymusowi potwierdzali w różnych instytucjach swój pobyt na pracach przymusowych, załączając książeczki pracy. Do Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce trafiały z różnymi materiałami archiwalnymi zgromadzonymi w ramach jej działalności. W zasobie archiwalnym po GKBZHwP znajdują się również książeczki pracy dla cudzoziemców (Arbeitsbuch für Ausländer) i Arbeitskarte wprowadzone w Generalnym Gubernatorstwie.

 

do góry